Nýr utanríkisráðherra í Svíþjóð

Mörgum að óvörum tilkynnti Göran Persson forsætisráðherra Svíþjóðar, í morgun að Jan Eliasson forseti allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna og sendiherra Svíþjóðar hjá SÞ, hefði verið skipaður sem utanríkisráðherra Svíþjóðar í stað Lailu Freivalds sem sagði af sér embættinu í síðustu viku. Til bráðabirgða hafði Bosse Ringholm aðstoðarforsætisráðherra Svíþjóðar, gegnt embættinu en Freivalds hrökklaðist frá embættinu eftir langvinna erfiðleika og að hafa í raun aldrei tekist að festa sig í sessi. Freivalds hafði tekið við utanríkisráðuneytinu í kjölfar morðsins á Önnu Lindh, forvera sínum í embætti. Skipan Eliasson í stöðu utanríkisráðherra kom mjög óvænt en velt hafði verið vöngum í Svíþjóð yfir því hver hlyti stöðuna. Flestir höfðu talið að Persson myndi velja konu til starfsins til að reyna að flikka upp á stöðu mála eftir mikla erfiðleika í ráðherratíð Freivalds en greinilegt er að hann hefur viljað fara aðrar leiðir í þeirri stöðu sem uppi var.

Það er alveg ljóst að með skipan Jan Eliasson í embætti utanríkisráðherra Svíþjóðar reynir Persson að snúa vörn í sókn, bæði fyrir sig og sænska Jafnaðarmannaflokkinn. Eliasson er enda vissulega maður reynslu og þekkingar. Það deilir enginn um það að hann sé reyndur sérfræðingur í alþjóðamálum. Starfssvið hans hefur verið í utanríkisþjónustunni til fjöldamargra ára. Eliasson er fæddur og uppalinn í Gautaborg og fór ungur í skiptinám til Indiana í Bandaríkjunum og lauk prófi í hagfræði frá hagfræðiháskólanum í Gautaborg árið 1962. Allt frá 1965 hefur hann helgað krafta sína störfum fyrir sænsku utanríkisþjónustuna. Hann var til fjölda ára sérlegur ráðgjafi Jafnaðarmannaflokksins í utanríkismálum og vann í utanríkisráðuneytinu í Stokkhólmi til fjölda ára. Hann var náinn persónulegur vinur Olof Palme forsætisráðherra Svíþjóðar, og margoft ráðlagði hann honum í utanríkismálum. Saman voru þeir til fjölda ára lykilmenn í utanríkisstefnu Jafnaðarmannaflokksins.

Jafnaðarmannaflokkurinn missti völdin tímabundið á áttunda áratugnum sem leiddi til þess að Eliasson skipti um starfsvettvang og hann hélt til starfa í Afríku og Asíu í utanríkismálum af hálfu Svíþjóðar. Eftir valdatöku Palmes á nýjan leik árið 1982 kom hann aftur til starfa í utanríkisráðuneytinu í Stokkhólmi í sérverkefnum og undir lok starfstímans um miðjan níunda áratugarins var hann ráðuneytisstjóri þar. Eftir morðið á Olof Palme, félaga hans og læriföður í flokksstarfinu, hélt Eliasson til New York og varð sendiherra Svíþjóðar hjá Sameinuðu þjóðunum árið 1988. Fjórum árum síðar var komin hægristjórn í Svíþjóð og hann ákvað að halda til starfa innan SÞ og varð formaður neyðarnefndar SÞ í mannréttindamálum og varaforseti ECOSOC. Hann varð talsmaður mannréttindamála hjá SÞ á árunum 1992-1994. Þá hélt hann aftur til Svíþjóðar til starfa í utanríkisráðuneytinu. Anna Lindh utanríkisráðherra, skipaði Eliasson sem sendiherra Svíþjóðar í Washington árið 1999. Þar starfaði hann til haustsins 2005.

13. júní 2005 var Jan Eliasson kjörinn forseti allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna og tók við embættinu þann 15. september. Hann mun gegna embættinu til 24. apríl nk. er starfstímabili þingsins lýkur að sinni og tekur þann sama dag við utanríkisráðuneytinu. Fram að þeim tíma mun Kärin Jemtin þróunarráðherra, gegna embættinu, en eins og flestir vita hefur Laila Freivalds látið af embætti og vikið úr sænskum stjórnmálum. Valið á Eliasson þarf vart að koma á óvart, enda er hann einn helsti sérfræðingur sænskra jafnaðamanna í utanríkismálum. Hann hefur verið orðaður við embættið tvisvar, bæði 1994 er kratar komust til valda eftir þriggja ára stjórnarandstöðu og ennfremur haustið 1998 er Anna Lindh var valin til verka í ráðuneytinu. Fáir töldu að Eliasson yrði valinn nú og kom valið mörgum í opna skjöldu. En það er greinilegt að með valinu stólar Persson á þekkingu hans og reynslu og vonast til að með innkomu hans gleymist vandræðakaflinn sem var í ráðherratíð Freivalds.

Hvað svo sem mönnum finnst um stjórnmálaskoðanir Jan Eliasson deila mjög fáir um það að hann er sérfræðingur í utanríkismálum og hefur yfir mikilli reynslu að ráða sem nýtist vel í ráðuneytinu. Það er því alveg ljóst að val forsætisráðherrans á honum er snjallt og gæti hjálpað sænskum krötum í kosningabaráttunni sem framundan er. Staða þeirra er veik í könnunum og með því að láta Lailu Freivalds fara og velja diplómatann Jan Eliasson er Persson að reyna að snúa vörn í sókn. Jafnframt er hann að veita utanríkispólitík sænska Jafnaðarmannaflokksins meiri vigt en hefur verið nú um nokkuð skeið, allt frá því að hin vinsæla Anna Lindh hvarf af pólitísku sjónarsviði fyrir þrem árum.

Saga dagsins
1957 Leikkonan Ingrid Bergman hlaut óskarinn fyrir glæsilega túlkun á hinni dularfullu en heillandi Anastasiu - hún hlaut óskarinn alls þrisvar á löngum leikferli sínum: 1944 fyrir leik sinn í Gaslight og 1974 fyrir Murder on the Orient Express - Bergman var ein af svipmestu kvikmyndaleikkonunum í kvikmyndasögunni. Hún lést úr krabbameini á 67. afmælisdegi sínum í ágúst 1982.
1963 Skagafjarðaskjálftinn - mikill skjálfti, sem var um 7 stig á Richtersskala, fannst víða um land. Upptökin voru norður af Skagafirði. Hús léku á reiðiskjálfi um allt Norðurland og olli mikilli skelfingu.
1973 Leikarinn Marlon Brando hlaut óskarinn fyrir stórfenglega túlkun sína á Don Vito Corleone í The Godfather. Brando hafði áður hlotið verðlaunin árið 1954 fyrir leik sinn í On the Waterfront. Brando varð einn af svipmestu leikurunum í gullaldarsögu Hollywood. Marlon Brando lést 1. júlí 2004. Hann átti þá að baki einn litríkasta leikferil kvikmyndasögunnar og var ímynd töffarans í kvikmyndum - goðsögn í lifanda lífi.
1979 Menachem Begin forsætisráðherra Ísraels, og Anwar Sadat forseti Egyptalands, semja um frið og undirrita friðarsamkomulag um að Ísrael og Egyptaland bindi enda á þriggja áratuga stríð á milli landanna. Samkomulagið var kennt við Camp David, sumardvalarstað Bandaríkjaforseta í Maryland, en viðræður leiðtoganna fóru fram þar undir forystu Jimmy Carter forseta Bandaríkjanna. Begin og Sadat hlutu friðarverðlaun Nóbels árið 1979 fyrir framlag sitt til friðar. Samkomulagið kostaði Sadat lífið, en öfgamenn réðu hann af dögum í nóvember 1981, en þeir töldu hann svíkja málstað þeirra.
1995 Leikarinn Tom Hanks hlaut óskarinn fyrir glæsilega túlkun sína á Forrest Gump - Hanks, sem er einn af svipmestu leikurum nútímans, hlaut áður verðlaunin árið áður fyrir magnaða túlkun sína á lögfræðingnum alnæmismitaða Andrew Beckett og mannlegri baráttu hans í Philadelphia.

Snjallyrðið
I don't want to achieve immortality through my work. I want to work, and work hard while I am living. Those who appreciate will appreciate, others don´t. That´s fine by me. I am not working for others, this is my work and my choice of living.
Richard Nixon forseti Bandaríkjanna (1913-1994)