Hjördís Björk skipuð dómari við Hæstarétt

Hjördís Björk Hákonardóttir héraðsdómari og dómsstjóri við héraðsdóm Suðurlands, var skipuð dómari við Hæstarétt Íslands af Geir H. Haarde settum dómsmálaráðherra, á þriðjudag. Hún tekur við embætti þann 1. maí nk. og tekur þá við af Guðrúnu Erlendsdóttur. Guðrún varð fyrst kvenna skipuð hæstaréttardómari og forseti Hæstaréttar á Íslandi og hefur setið í réttinum í tvo áratugi. Með þessu haldast sömu kynjahlutföll í réttinum en Ingibjörg Benediktsdóttir, hefur setið í réttinum frá árinu 2001. Aðeins þessar þrjár konur hafa setið í Hæstarétti Íslands. Enginn vafi leikur á því að Hjördís Björk sé hæf til setu í Hæstarétti, en hún hefur verið dómari til fjölda ára og var þar á undan sýslumaður í Strandasýslu. Hjördís varð fyrst íslenskra kvenna sýslumaður.

Þetta var í fjórða skiptið sem Hjördís sótti um embættið. Fræg voru málaferli hennar vegna skipunar í embættið árið 2003 er Ólafur Börkur Þorvaldsson var skipaður í réttinn. Á síðasta ári náðist samkomulag milli hennar og Björns Bjarnasonar dómsmálaráðherra, vegna úrskurðar kærunefndar jafnréttismála í apríl 2004 um að ráðherra hefði brotið jafnréttislög í það skiptið. Fól samkomulagið í sér að Hjördís fær ársleyfi á launum frá og með 15. desember sl. til að sinna fræðistörfum. Ég hef ýmislegt ritað um það mál og fjallaði um það ítarlega í sunnudagspistli mínum á páskadag, 11. apríl 2004. Tók ég þar undir skrif Björns Bjarnasonar á vef hans nokkrum dögum áður. Er ég enda enn þeirrar skoðunar að ekki eigi að skipa einvörðungu í réttinn eftir kynjastöðlum.

Mikið hefur verið rætt og ritað um þetta námsleyfi - sumir líta þar á þetta sem meiri umbun fyrir HBH en aðra. Staðreyndin er sú að margir "spekúlantar" hafa talið um eitthvað einstakt tilvik að ræða. Eins og allir vita sem vit hafa á þessu er reglulega verið að veita ríkisstarfsmönnum námsleyfi. Eins og vel hefur komið fram eru ákvæði um slíkt hluti af kjarasamningi margra ríkisstarfsmanna. Sjaldan er gert veður út af slíku. Gott dæmi er að nýlega fékk bókasafnsfræðingur einn í samgönguráðuneytinu árs námsleyfi á launum með sama hætti og Hjördís Björk. En um þetta er ekki talað. Um daginn lenti ég í rifrildi við einn "spekinginn" á spjallvefunum um leyfi HBH og átti hann erfitt með að skilja að leyfinu væri lokið, enda Hjördís að fara í réttinn og þarf að segja sig frá hinu embættinu auðvitað. Kostulegt alveg!

Engum blandast hugur um að dómsmálaráðherra hefur lokaorðið um hver hlýtur dómarastöðu - það er mat þess sem situr á ráðherrastóli hver eigi að hljóta sæti í réttinum. Það er ekki núverandi dómara við réttinn að ráða för í því. Skv. fjórðu grein dómstólalaga skal leitað álits réttarins á hæfi umsækjenda. Annað kemur þar ekki fram - leitað er eftir því hvort þeir sem sæki um séu hæfir til að taka þar sæti. Sá undarlegi verknaður hefur gerst oftar en eðlilegt er að dómarar raði umsækjendum í einhverja uppáhaldsröð sína og felli frekara mat en hvort þeir séu hæfir umsækjendur. Það er algjörlega fyrir neðan allt og raunar er löngu kominn tími til að afnema það að dómarar hafi skoðun á því hverjum þeir eigi að vinna með. Sérstaklega blasir nauðsyn þess við þegar að þeir eru farnir að mynda röð á umsækjendum.

Það er algjörlega óumdeilt að samkvæmt lögum á ráðherra lokaorð um skipan í þessa stöðu. Hann tekur ákvörðun eftir að hafa fengið mat réttarins. Það mat er einungis faglegs eðlis en bindur ráðherra ekki á nokkurn hátt. Enda birtist hvergi áðurgagnrýni á að ráðherra tæki ákvörðun, heldur virðist málið allt snúast um einhverja óskiljanlega kynjastaðla sem frekar ber að standa vörð um en eðlilega skynsemi og hlutlægt mat á hver sé heppilegastur í það starf sem til umræðu er.

En ég vil taka það fram að ég tel Hjördísi hæfa til setu í réttinum og tel að ferill hennar og störf sem dómara hafi vegið mestu er kom að valinu. Það er enda öllum ljóst að eftir því skal meta umsækjendur en ekki kyni þeirra. Hjördís er hæf er litið er til ferils og verka á þessu sviði og á þessum forsendum fékk hún dómaraembættið tel ég. Þeir staðlar eiga ávallt að ráða valinu á því hver tekur sæti við réttinn eður ei.